Νίκος Δημητριάδης

ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΠΟΡΟΥ

από τον Αρχιτέκτονα Ν. Δημητριάδη

Γενικά
Ζώντας από παιδί στο καταπληκτικό αυτό νησί που λέγεται Πόρος και την ευρύτερη περιοχή της Τροιζηνίας, βιώνοντας τις αρετές και τα μειονεκτήματά του, ανταλλάσοντας απόψεις και κάνοντας συζητήσεις με ντόπιους αλλά και με επισκέπτες του νησιού, απλούς ανθρώπους ή επιστήμονες, ειδικούς και μη, προβληματιζόμενος για το μέλλον αυτού του τόπου κατέληξα σε ένα συμπέρασμα: ο Πόρος στη μεταπολεμική περίοδο αναπτύχθηκε άναρχα και παρά φύσιν και εξελίχθηκε σε νησί χωρίς χαρακτήρα. Θα πρέπει, για να διορθωθεί αυτό, οι Ποριώτες να αποφασίσουν τελεσίδικα τι είδους ανάπτυξη οραματίζονται για το νησί τους και τι χαρακτήρα θέλουν να του προσδώσουν. Θα πρέπει να συμβούν ριζοσπαστικά πράγματα και να ξαναβρεθεί η χαμένη ταυτότητα που θα προσδώσει την παλιά του αίγλη.

Με την τεσσαρακονταπενταετή πείρα μου ως αρχιτέκτων – πολεοδόμος μηχανικός αλλά και ως επιχειρηματίας του τουρισμού για πολλά χρόνια, θέλω να καταγράψω τις δικές μου σκέψεις και οράματα προσδοκώντας να συμβάλλω έστω και λίγο στο σημαντικό αυτό θέμα. Άποψή μου είναι ότι το μέλλον του Πόρου βρίσκεται στον ποιοτικό τουρισμό με έμφαση στη θάλασσα και στην αγροτική ανάπτυξη παραγωγής επιλεγμένων προϊόντων. Η αλιεία η οποία ήκμασε παλαιότερα δεν αποδίδει πλέον και ο αλιευτικός στόλος του νησιού είναι ελάχιστος.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού και το μεγαλύτερο πρακτορείο τουρισμού του κόσμου (TUI) σε ανεξάρτητες έρευνες που διενήργησαν κατέληξαν σε ένα κοινό συμπέρασμα «η πλειοψηφία των τουριστών σήμερα επιθυμεί να επισκέπτεται περιοχές με υψηλή περιβαλλοντολογική ποιότητα και έντονα στοιχεία τοπικού πολιτισμού».

Αυτό αντανακλά απόλυτα και τη δική μου άποψη. Εάν οραματισθούμε ο Πόρος - ο οποίος πληροί όλες τις βασικές προϋποθέσεις – να ενταχθεί σε αυτή την προνομιούχο κατηγορία, θα πρέπει να γίνουν διάφορες ενέργειες και αλλαγές. Καταρχήν, θα χρειασθεί να αναλύσουμε τα χαρακτηριστικά του και να τα αξιολογήσουμε, να αναδείξουμε τις αρετές του και να τις βελτιώσουμε, να συμπληρώσουμε τις ελλείψεις του και τέλος να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Να βελτιωθούν οι τουριστικές γνώσεις των κατοίκων και η επαγγελματικότητά τους. Να οραματισθούμε το νησί σαν έναν οικολογικό παράδεισο με αειφορία, με ήπιες μορφές ενέργειας, με σεβασμό στον πολίτη, με προτεραιότητα στον πεζό, με ντόπια οικολογικά προϊόντα και ελληνική κουζίνα, χωρίς κανενός είδους ρύπανση, με πλήρη ανακύκλωση απορριμμάτων, με λειτουργικό ΒΙΟΚΑ και κυρίως με ποιοτική, παραδοσιακή φιλοξενία. Στη συνέχεια να διαφημίσουμε το «πράσινο νησί» όπου ο επισκέπτης μπορεί να βιώσει το υψηλότερο επίπεδο διαμονής στην πλέον σύγχρονη εκδοχή του.

Γεωγραφικά και οικιστικά χαρακτηριστικά
Ο Πόρος αποτελείται από δύο νησιά την Σφαιρία και την Καλαυρία, είναι ορεινός κατάφυτος, βρίσκεται πολύ κοντά – σχεδόν εφάπτεται - με την βορειοανατολική ακτή της Πελοποννήσου και μαζί με τις γειτνιάζουσες περιφερειακές βραχονησίδες και τα δανδελώματα των ακτών δημιουργεί μια πολύ ενδιαφέρουσα γεωγραφική σύνθεση. Μαζί με το πυκνό πράσινο του νησιού, τις πλούσιες καλλιέργειες της Πελοποννησιακής ακτής και τον μοναδικό παραδοσιακό οικισμό της Σφαιρίας δίκαια πέτυχε την επίσημη ανακήρυξη του ως «περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους».

Το στενό που σχηματίζεται ανάμεσα στο νησί και την Πελοπόννησο δημιουργεί ένα μεγάλο φυσικό λιμάνι και ένα κανάλι, προσόν μοναδικό που καθιστά το νησί ιδανικό παράδεισο για τον θαλάσσιο τουρισμό. Η δε απέναντι Πελοποννησιακή του ακτή και ο εύφορος γεμάτος νερά κάμπος μπορούν εύκολα να χαρακτηρισθούν ως παράδεισος του αγρότη δεδομένου ότι ευδοκιμούν εύκολα όλα τα φυτά.

Το δανδέλωμα των ακτών αυτού του γεωγραφικού τόπου δημιουργεί πολλές παραλίες, στεφανωμένες με την σκιά των πεύκων και άλλως φυτών, κατάλληλες για κολύμβηση ή ελεύθερη αγκυροβολία. Πολλές από τις παραλίες είναι οργανωμένες και εκμεταλλεύονται από ιδιώτες, αλλά γενικά είναι παραμελημένες και υποβαθμισμένες. Επίσης, οι παρεχόμενες υπηρεσίες και ο εξοπλισμός τους δεν είναι ο ενδεδειγμένος. Οι ελεύθερες παραλίες είναι αρκετές, αλλά δύσκολα προσβάσιμες, κάποιες δε από αυτές είναι κατειλημμένες από ιχθυοτροφικές μονάδες που τις έχουν μολύνει, μαζί με τη θάλασσα και το βυθό της. Να σημειωθεί, εδώ, ότι η μόλυνση διαχέεται και στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή.

Χλωρίδα
Και τα δύο νησιά είναι καταπράσινα. Κυριαρχούν οι πευκώνες, τα Κυπαρίσσια, οι ελαιώνες, οι λεμονιές κ.λ.π. Υπάρχουν, επίσης, λίγα αμπέλια, πολλές θαμνώδεις περιοχές, σχίνοι, κουμαριές, θυμάρια κ.λ.π.

Πανίδα
Η πανίδα στο νησί αποτελείται κυρίως από μικρά ζώα, γιδοπρόβατα, κότες, λαγούς, αγριοκούνελα, σκαντζόχοιρους κ.ά. Από τα πετούμενα υπάρχουν πέρδικες, φασιανοί, αγριοπερίστερα, τρυγόνια, γεράκια, αετοί και θαλασσοπούλια (αγριόπαπιες, κορμοράνοι) κ.ά. Να σημειωθεί ότι ο πληθυσμός των αγρίων ζώων στο νησί μειώνεται κυρίως από το κυνήγι, ενώ παλαιότερα ήταν κηρυγμένο ως καταφύγιο αγρίων ζώων. Στην απέναντι ακτή υπάρχει όλη η ποικιλία των αγρίων ζώων της Πελοποννήσου (αλεπούδες, ασβοί, κουνάβια έως και αγριογούρουνα).

Στον θαλάσσιο χώρο υπάρχει μεγάλη βιοποικιλότητα δεδομένου ότι αποτελεί ιδανική περιοχή για την εκκόλαψη των αυγών. Αν και μερικοί από τους παλιούς πληθυσμούς έχουν εκλείψει, θα συναντήσουμε όλα τα γνωστά είδη της ελληνικής ιχθυοπανίδας. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανισθεί και φώκιες.

Άλλα εγγενή χαρακτηριστικά του Πόρου είναι ότι η οικιστική ανάπτυξη να αναπτύσσεται στις παραλίες και σε καθορισμένες περιοχές (οικισμούς) της νότιας πλευράς της, αφήνοντας την χλωρίδα στο υπόλοιπο νησί ανέπαφη. Αυτό το πράσινο στεφάνωμα των παραλιακών οικισμών είναι μοναδικό προσόν. Στη βραχώδη Σφαιρία ο κηρυγμένος παραδοσιακός της οικισμός με τη μεγάλη προκυμαία του εξαπλώνεται στη νότια και δυτική πλευρά. Παρ’ όλες τις αυθαίρετες ή ασύμβατες επεμβάσεις που τον έχουν εν μέρει απαξιώσει, ο οικισμός διατηρεί την ομορφιά του και είναι δυνατό να επανέλθει κοντά στην αρχική του καθαρότητα όπως έχει αποδείξει σχετική αρχιτεκτονική μελέτη. Στους άλλους οικισμούς που βρίσκονται στην Καλαυρία (Ασκέλι, Πέρλια, Νεώριο) δυστυχώς επικρατεί οικιστική και μορφολογική αναρχία και χρειάζονται πολεοδομική και μορφολογική εξυγίανση.

Άλλα χαρακτηριστικά του νησιού είναι η ύπαρξη περιοχών μοναδικής ομορφιάς και ιστορικότητας που θα πρέπει να διαφυλαχθούν και να αναδειχθούν: το Γερολιμάνι και ο Φάρος της Ντάνας, το νησάκι Δασκαλειό με το καρδιόσχημο σχήμα του και το εκκλησάκι, ο «Ρωσικός Ναύσταθμος» με την ιστορικότητά του και τη μεγάλη αλλά υποβαθμισμένη παραλία του, το Μοναστήρι με τη ρεμματιά του, τα γαλανά νερά και την παραλία του, η περιοχή του Ναού του Ποσειδώνα, η περιοχή με τον πρωτοελλαδικό οικισμό στο Κάβο – Βασίλη, η περιοχή της «Εκκλησούλας» με την πηγή της, το κανάλι με το γεφυράκι, η περιοχή του «Κ.Ε. Πόρος», η περιοχή του διάσελλου μεταξύ Μύλου και παρεκκλησίου Αγ. Αναργύρων με το ενδιαφέρον μονοπάτι, το Μόδι, το Μπούρτζι, η Πλάκα, το Λεμονοδάσος - που αποτελεί ισχυρότατο “brand name” για το νησί - με τα ρυάκια του και την οργιώδη βλάστησή του, η Αλυκή, η Άρτιμος, τα παλιά μονοπάτια των Ρετσινάδων, το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία κ.α. Όλα αυτά πρέπει να αναβαθμισθούν, να οργανωθούν και να αναδειχθούν.

Ειδικός προβληματισμός και προτάσεις πρέπει να γίνουν για την περιοχή του «Κ.Ε. Πόρος». Είναι άκρως πολεοδομικά σημαντική περιοχή, μοναδικής ομορφιάς που βρίσκεται στο στρατηγικό σημείο που διαχωρίζονται με ένα θαλάσσιο κανάλι η Σφαιρία από την Καλαυρία. Περιλαμβάνει το παλάτι του Όθωνα (νεοκλασικό κτήριο του 18…..), κτήρια στρατωνισμού και διδασκαλίας, το νησάκι με το «’Αρσεναλ», την εκκλησία του Αγ. Νικολάου καθώς και ένα λεμβοστάσιο με το λιμανάκι του.

Πρόταση μου είναι αυτή η περιοχή που δεν χρησιμοποιείται πλέον από το Πολεμικό Ναυτικό και δεν αποδίδει οικονομικά στην ποριώτικη κοινωνία, να αποδοθεί στο Δήμο Πόρου και να αναπλασθεί κατάλληλα ώστε αντί για βρόχος στον οικιστικό ιστό του νησιού να αποτελέσει ένα πολύ δυνατό πόλο πολεοδομικής, τουριστικής και οικονομικής ανάπτυξης. Ενδεικτικά, θα μπορούσε το μεν νεοκλασικό κτήριο με διαχειριστή το Πολεμικό Ναυτικό να λειτουργήσει ως ναυτικό μουσείο που θα προβάλει την μεταεπαναστατική ιστορία του νησιού, τα δε υπόλοιπα κτήρια να διαμορφωθούν για τουριστική εγκατάσταση και αθλητική δραστηριότητα.

Κρίνεται, επίσης, απαραίτητη η διαπλάτυνση του καναλιού ώστε να συμβάλλει στην καλύτερη ανανέωση των θαλάσσιων υδάτων της εσωτερικής θάλασσας και να καταστεί δυνατός ο διάπλους μικρών σκαφών.

Οι παραλίες
Το παραλιακό περίγραμμα του Πόρου καθώς και της απέναντι Πελοποννησιακής ακτής που εντάσσεται διοικητικά σε αυτόν είναι πανέμορφο, καταπράσινο και εκτείνεται έως το «Μετόχι» έχοντας ένα πολύ μεγάλο ανάπτυγμα, συντίθεται δε από πολλές παραλίες (ελεύθερες ή οργανωμένες) κατάλληλες για κολύμβηση, προβλήτες ελλιμενισμού, προστατευμένα λιμανάκια ελεύθερης αγκυροβολίας και βραχώδεις ακτές.

Για την τεράστια αυτή ακτογραμμή θα πρέπει να γίνει ένα ειδικό χωροταξικό σχέδιο ώστε να προσδιορισθούν οι χρήσεις της και να γίνουν, όπου απαιτείται, διακριτικές παρεμβάσεις ή αναπλάσεις και βελτιώσεις προσπελάσεων ώστε να αναβαθμισθούν στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο συμβάλλοντας και αυτές στη γενικότερη ανάπτυξη της περιοχής.

Ειδικά οι προβλήτες των κύριων λιμενικών εγκαταστάσεων πρέπει να αναπλασθούν αρχιτεκτονικά και να οργανωθούν ώστε αφενός να αποδώσουν το «optimum» οικονομικό όφελος και αφετέρου να ενταχθούν στο περιβάλλον και στο ύφος του νησιού. Με χωροταξική μελέτη να οργανωθεί η προβλήτα σε περιοχές ώστε να υποδέχεται προγραμματισμένα τα διάφορα είδη σκαφών (αλιευτικά, επιβατικά, τουριστικά, ιδιωτικά, βάρκες, μικρά, μεγάλα κ.λ.π.) προσφέροντάς τους ταυτόχρονα όλες τις ενδεδειγμένες εξυπηρετήσεις και ασφάλεια καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Με αυτόν τον τρόπο θα ήταν δυνατόν να ελλιμενίζονται περισσότερα σκάφη το χειμώνα προσφέροντας αντίστοιχα οφέλη στο Δήμο αλλά και στην κοινωνία του νησιού.
Άλλο χαρακτηριστικό του νησιού είναι οι θαλάσσιες τοπικές συγκοινωνίες με βάρκες κάτι που παλαιότερα ήταν το μοναδικό μέσον εξυπηρέτησης των κατοίκων και σήμερα έχει περιορισθεί μόνο στη διαδρομή Πόρου – Γαλατά αφήνοντας την εξυπηρέτηση των άλλων παραλιακών περιοχών και προορισμών στα τροχοφόρα οχήματα. Οι θαλάσσιες αυτές συγκοινωνίες με τις μικρές βάρκες έδιναν παλιά στο νησί ένα μοναδικό τοπικό χαρακτηριστικό υψίστης ποιότητας και ταυτότητας που του έδωσε το προσωνύμιο «Βενετία του Σαρωνικού». Η εισβολή των τροχοφόρων εις βάρος του παλιού παραδοσιακού τρόπου μετακίνησης υποβάθμισε δραματικά την ποιότητα ζωής και άλλαξε το χαρακτήρα του νησιού. Σαν αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής είναι να αναδειχθεί το κυκλοφοριακό ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες σε ένα από τα βασικότερα προβλήματα του νησιού που δημιουργεί συνθήκες εμφράγματος που αποβαίνουν εις βάρος της ποιότητας της ζωής των κατοίκων αλλά και των επισκεπτών. Το πρόβλημα καλείται να επιλύσει ο παραλιακός μοναδικός δρόμος, τα στενά δρομάκια των οικισμών και οι παραλίες. Η μοναδική φυσική διέξοδος που μοιάζει να μη βλέπει κανείς, είναι οι θαλάσσιες οδοί με πλωτά δημόσιας και ιδιωτικής χρήσης με ταυτόχρονο περιορισμό των τροχοφόρων οχημάτων σε συγκεκριμένες περιοχές και χρόνο. Ταυτόχρονα απαιτείται δημιουργία ικανών χώρων στάθμευσης σε στρατηγικά σημεία του νησιού αλλά και στην απέναντι παραλία.

Ο κεντρικός παραδοσιακός οικισμός του Πόρου με τα «αρχοντικά» σπίτια της παραλίας αλλά και τα λαϊκά στα ορεινά με τις τετράριχτες κεραμοσκεπές είναι εξαιρετικού αισθητικού επιπέδου που οφείλεται στη λιτή μορφολόγηση των κτισμάτων και στην πετυχημένη ένταξή τους στο γεωγραφικό ανάγλυφο της βραχώδους Σφαιρίας. Οι πάμπολλες, όμως, οικοδομικές αυθαιρεσίες και η παραμέληση του οικιστικού ιστού ειδικά στα ορεινά τμήματα τον έχουν υποβαθμίσει πάρα πολύ και θα πρέπει σύντομα να δοθεί ειδική μέριμνα για να διορθωθεί αυτή η κατάσταση.

Η αρχιτεκτονική μελέτη των γραφείων (Διαμαντόπουλου, Τομπάζη, Δημητριάδη) δείχνει τον τρόπο που μπορεί να αναστραφεί η σημερινή κατάσταση και να ξαναβρεί προοδευτικά ο οικισμός την ποιοτική παραδοσιακή του μορφή και ζωντάνια. Αυτό θα προκαλέσει θεαματική αύξηση της αξίας των κτισμάτων και των οικοπέδων και θα συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη.

Σκόπιμο, επίσης, είναι να γίνει μια πολεοδομική διακριτική ανάπλαση του οικισμού ώστε να δημιουργηθούν κάποιες διακριτές διαδρομές, προσπελάσεις και στάσεις (πλατείες κ.λ.π.) καθώς και νέες, ήπιες χρήσεις ώστε να αναδειχθούν οι ομορφιές του και να αναβιώσει η άνω περιοχή του οικισμού. Οι διαδρομές αυτές θα συνδέουν τις χαρακτηριστικές περιοχές του (Ρολόι, Αϊ-Γιώργης, Πλάτανος, Παλαιά Δεξαμενή κ.λ.π.) δημιουργώντας μια γοητευτική πορεία για τους κατοίκους και για τους επισκέπτες.

Απαραίτητη κρίνεται, επίσης, η δημιουργία συγκοινωνιακής κυκλικής διαδρομής (παραλία Συγγρού, Πλάτανος, Κ.Ε. Πόρος, Συγγρού) με ένα μικρό «mini bus». Άλλη μια ριζοσπαστική λύση που θα βοηθήσει αυτή την αναγέννηση είναι η δημιουργία σε στρατηγικά σημεία δύο - τριών κοινόχρηστων ανελκυστήρων που μέσω σήραγγας θα συνδέουν τον άνω οικισμό με την παραλία (βλ. σχέδια).

Σκόπιμη θεωρώ ότι είναι η θεσμοθέτηση κινήτρων για την εγκατάσταση και λειτουργία μικρών καταστημάτων ή και οικοτεχνιών στην περιοχή αυτή (π.χ. καφενείο, μίνι μάρκετ κ.λ.π.) που θα συμβάλλουν στην τόνωση της ζωντάνιας και της επισκεψιμότητας.

Πέρλια, Ασκέλι, Νεώριο, Φούσα, Λεμονοδάσος κ.λ.π.

Οι τρεις πρώτοι είναι πολεοδομικά θεσμοθετημένοι οικισμοί οι οποίοι, όμως, εκτός της Πέρλιας, είναι χωρίς σχέδιο, έχουν κτιστεί άναρχα και χρήζουν ανάπλασης ώστε να υπάρξει ένα νοικοκύρεμα, να δημιουργηθούν καλύτεροι δρόμοι προσπέλασης καθώς και κάποιοι κοινόχρηστοι χώροι και χώροι στάθμευσης. Οι υπόλοιποι μη θεσμοθετημένοι οικισμοί θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα ειδικό πολεοδομικό καθεστώς που να διαφυλάττει την φυσιογνωμία και το χαρακτήρα της περιοχής τους. Ειδικά το Λεμονοδάσος και η Φούσα χρήζουν εμπνευσμένης φροντίδας ώστε να διασφαλισθεί ο αγροτικός τους χαρακτήρας.

Παραλίες

Για όλες τις γνωστές παραλίες, όπως προαναφέρθηκε, θα χρειασθεί μια διακριτική ανάπλαση και οργάνωση. Επίσης, θα χρειασθεί ένα είδος ενοποίησής τους με πεζοδρόμους και μονοπάτια ώστε να δημιουργηθούν γοητευτικές διαδρομές - περίπατοι. Στο Νεώριο π.χ. να δημιουργηθεί μονοπάτι που θα ενώνει την παραλία «Άγκυρα» με την παραλία «Ξενία», να επεκταθεί μέχρι το μικρό Νεώριο και στη συνέχεια με φαρδύ πεζοδρόμιο έως το γεφυράκι. Η παραλία στο Κανάλι να ενοποιηθεί μέσω πεζογέφυρας και μονοπατιού ανατολικά του γηπέδου με την μικρή παραλία του Αγ. Στεφάνου και το νέο «parking». Με μεγάλα πεζοδρόμια θα πρέπει να συνδεθούν το γεφυράκι με το Ασκέλι και το Μοναστήρι. Επίσης, η Πλάκα θα πρέπει με παραθαλάσσιο μονοπάτι να ενοποιηθεί με την Αλυκή. Εννοείται ότι μια προγραμματισμένη σύνδεση των παραλιών αυτών με το παραδοσιακό «βαρκάκι» είναι απολύτως απαραίτητη και θα αποτελέσει ένα πολύ δυνατό τουριστικό ατού. Η Πλάκα, επίσης, θα πρέπει να αναπλασθεί και να αποκτήσει μια άνετη και ασφαλή προσπέλαση (πεζοδρόμιο) προς το Λεμονοδάσος αλλά και προς το Γαλατά (τι καταπληκτικό τουριστικό “event” ήταν η ανάβαση με τα γαϊδουράκια…;)

Αρχαιότητες

Παρόλη την σημαντικότητα του Πόρου κατά τους ιστορικούς χρόνους αλλά και κατά τη διάρκεια των πρώτων μεταεπαναστατικών χρόνων, δεν έχουν γίνει σημαντικές ανασκαφές και οι μέχρι σήμερα γνωστές αρχαιότητες στο νησί είναι ο Ναός του Ποσειδώνα, ο Παλαιολιθικός οικισμός στον Κάβο Βασίλη, τα αρχαιολογικά ευρήματα στο Μόδι και οι αρχαιότητες στην απέναντι ακτή της Τροιζήνας. Έστω και αυτοί οι λίγοι χώροι θα πρέπει να οργανωθούν και να αναδειχθούν. Το Μουσείο του Πόρου το οποίο κατέχει πάρα πολλά ευρήματα ασφυκτιά από χώρο. Η σκέψη που έγινε να επεκταθεί στο διπλανό κτήριο (ίδρυμα Μωρόπουλου) και να τοποθετηθούν αρχαία στοιχεία στην πλατεία Κορύζη σε συνδυασμό με ένα μουσείο λαϊκής τέχνης είναι μια πολύ καλή ιδέα που θα πρέπει να υλοποιηθεί. Επίσης, θα πρέπει να ασκηθούν πιέσεις για την εντατικοποίηση των διαφόρων ανασκαφών στην περιοχή ώστε να αποκαλυφθούν οι τεράστιες κρυμμένες αρχαιότητες που περιγράφοντα στα αρχαία κείμενα.

Άμεσες Ενέργειες

Κωδικοποιημένα και σε μια κατ’ αρχήν αξιολόγηση καταγράφω έναν κατάλογο ενεργειών που θα πρέπει να υλοποιηθούν ή να δρομολογηθούν άμεσα για την επίτευξη της ανάπτυξης που οραματίζομαι:

Α. Χωροταξικό Σχέδιο Πόρου και Περιοχής Τροιζηνίας

Προτείνεται η εκπόνηση μελέτης νέου χωροταξικού με ενεργή συμμετοχή (συνεργασία) του Δήμου και των δημοτών με τον μελετητή ώστε να επηρεάσει με τις απόψεις του θέματα που αφορούν στην ανάπτυξη και στην φιλοσοφία εξέλιξης του Πόρου και της ευρύτερης περιοχής (καθορισμός χρήσεων γης , γεωργικές, δασικές, τουριστικές, οικιστικές, βιομηχανικές ζώνες κ.λ.π.)

Β. ΓΠΣ και Πολεοδομικό Ρυθμιστικό Σχέδιο

Και εδώ είναι απαραίτητη η εμπλοκή του Δήμου ώστε να περάσουν και να θεσμοθετηθούν οι απόψεις του και οι κατευθύνσεις του. Μπορεί να καθορίσει ειδικές χρήσεις γης, όρια οικισμών και αναπλάσεις, νέους οικισμούς κ.λ.π.

Γ. Περιοχή διοικητικών ορίων Δήμου Πόρου στην Πελοπόννησο

Ως γνωστόν στα διοικητικά όρια του Δήμου Πόρου πέρα από τη Σφαιρία και την Καλαυρία και πολλές γειτονικές νησίδες υπάγεται μια μεγάλη περιοχή των απέναντι ακτών της Πελοποννήσου όπου εκτός του Λεμονοδάσους υπάρχουν πολλά λιμανάκια και τοποθεσίες ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους στις οποίες είναι εγκατεστημένες κατοικίες καθώς και ένας μη θεσμοθετημένος (?) οικισμός. Οι προσπελάσεις σε αυτές τις τοποθεσίες είναι προβληματικές και όπου υπάρχουν γίνονται με παρακαμπτήριες οδούς από την αρτηρία Γαλατά – Ερμιόνης, κακής ποιότητας (μερικές από αυτές είναι σχεδόν αδιάβατες. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση και να αναβαθμισθεί η προβλήτα στο Μετόχι που συνδέει την περιοχή με την Ύδρα ώστε να αποκτήσει ο Πόρος μια καλύτερη σύνδεση με το γειτονικό νησί που κατατάσσεται στο υψηλότερο τουριστικό επίπεδο της χώρας.

Σαν πρώτη προτεραιότητα θα πρέπει:

1. Να εξασφαλισθεί η σωστή βατότητα των οδών αυτών, η σωστή σήμανσή τους καθώς και η καθαριότητά τους.

2. Να εξετασθεί γι’ αυτή την σημαντική περιοχή το είδος και το ύφος της ανάπτυξής της το οποίο θα πρέπει να καθορισθεί εγκαίρως ώστε να μην αφεθεί στην τύχη της και να μην αναπτυχθεί άναρχα.

Θα πρέπει να δειχθεί πιο έντονο ενδιαφέρον από το Δήμο ώστε να ενταχθεί λειτουργικά στον υπερτοπικό ιστό του νησιού και συμβάλει αναλογικά στην ανάπτυξη της περιοχής.

Δ. Ακύρωση χωροταξικού ιχθυοτροφείων

Ενέργειες του Δημάρχου για την οριστική επίλυση των γνωστών προβλημάτων που προκύπτουν από τη συνεχιζόμενη λειτουργία των ιχθυοτροφείων, τη μόλυνση και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος όπου αυτά λειτουργούν.

Ε. Θέματα άμεσων προτεραιοτήτων

Επίλυση θεμάτων υγείας, δημιουργία Κέντρου Υγείας στο νησί, βελτίωση συνθηκών διακομιδής ασθενών σε νοσοκομείο κ.λ.π.
Επίλυση προβλημάτων «ΒΙΟΚΑ» και απορροής ομβρίων οικισμών και ρεμάτων (άμεσα και τελικά…).
Ύδρευση, ποσοτική επάρκεια και ποιοτικός έλεγχος.
Ακύρωση εκποίησης λιμανιού από ΤΑΙΠΕΔ και αποκατάσταση χαλασμένου κρηπιδώματος.
Λειτουργική οργάνωση λιμανιού (μελέτη και θεσμοθέτηση χωροταξικού λιμένος, παραλιών κ.λ.π.).
Ριζοσπαστική ανάπλαση, ενοποίηση και οργάνωση κολυμβητικών παραλιών.
Λύση των κυκλοφοριακών προβλημάτων του νησιού (περιορισμός αυτοκινήτων και λοιπών τροχοφόρων – αναγέννηση κυρίως πλωτών συγκοινωνιών αλλά και ήπιων μέσων μετακίνησης, ηλ. οχήματα, ποδήλατα κ.λ.π.). Δημιουργία χώρων στάθμευσης στην απέναντι ακτή αλλά και στους οικισμούς.
Δημιουργία πεζοδρομίων (άμεση προσωρινή σήμανση) προς τους οικισμούς, δημιουργία παραλιακών μονοπατιών περιπάτου κ.λ.π.
Ανάπτυξη πηγών εσόδων του Δήμου, ειδικότερα στο θέμα «θαλάσσιος τουρισμός», εντοπισμός και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του.
Ανάπλαση νέου λιμανιού και χερσαίας ζώνης του (parking, κυκλοφορίες, στέγαστρα κ.λ.π.). Σύνδεση με άλσος Παπαντωνίου, οργάνωση και δενδροφύτευση parking Αγ. Στεφάνου.
Θεσμοθέτηση μελέτης ανάπλασης παραλιακού μετώπου του κυρίως οικισμού (μελέτη Τομπάζη, Διαμαντόπουλου, Δημητριάδη).
Επαναπροσδιορισμός και ανάκτηση δημοσίου χώρου σε σχέση κυρίως με τα τραπεζοκαθίσματα, τα σκίαστρα και άλλες αυθαιρεσίες.
Αναθεώρηση σχεδιασμού (σε β’ φάση) των επαγγελματικών σκιαδίων στην κεντρική παραλία του νησιού.

Ζ. Άλλα θέματα και ιδέες για ανάπλαση

Ανάπλαση – ενοποίηση και επέκταση παραλιών κολύμβησης του νησιού αλλά και της περιοχής Πελοποννήσου κυρίως δια θαλάσσης (σχεδιασμός – αδειοδοτήσεις, προσπελάσεις, σημάνσεις).
Αναβίωση του άνω οικισμού με ποικίλες ενέργειες:

I. Ανάπλαση και αξιοποίηση περιοχής Ρολογιού έως παρεκκλήσι Αϊ-Γιάννη (πλατώματα, κυλικείο κ.λ.π.).

II. Δημιουργία δικτύου διακριτών πεζοδρόμων που θα ενοποιούν ενδιαφέρουσες περιοχές και στάσεις.

III. Κίνητρα για τη λειτουργία μικρών καταστημάτων (mini market, καφενεία κ.λ.π.).

IV. Ειδική σήμανση χαρακτηριστικών διαδρομών (π.χ. Ρολόι - Πλάτανος - Αγ. Αθανάσιος κ.λ.π.) με πινακίδες, φωτισμό, πλακοστρώσεις, καθιστικό, δημοτικά καφενεία κ.λ.π.

V. Σύνδεση με μικρό λεωφορείο του άνω οικισμού με την κ. παραλία.

VI. Δημιουργία (2-3) ανελκυστήρων οι οποίοι σε συνδυασμό με γαλαρίες θα συνδέουν τον άνω οικισμό με την παραλία (βλ. σχέδιο).

Ελεύθερη προσπέλαση της παραλίας του Κ.Ε. Πόρος από το νέο λιμάνι έως το γεφυράκι κατ’ αρχήν και στη συνέχεια παραχώρηση στο Δήμο όλης της περιοχής του Κ.Ε. Πόρος με προοπτικές νέων αναπτυξιακών χρήσεων (π.χ. Ναυτικό Μουσείο, ξενοδοχείο, σχολές κ.λ.π.) όπως θα αναπτυχθούν ειδικότερα στη συνέχεια.
Ανάπλαση και ανάδειξη περιοχής Λεμονοδάσους (πηγές, ρυάκια, μονοπάτια, κυλικείο κ.λ.π.).
Χάραξη πεζοδρομίου από παραλία Πλάκας έως Αγ. Σεραφείμ.
Ανάπτυξη παραλιακού μονοπατιού από παραλία Πλάκας έως Αλυκή.
Ανάδειξη μονοπατιού Μύλος – Αγ. Ανάργυροι.
Ανάπλαση περιοχής Μύλου (δημιουργία ανοιχτού αμφιθεάτρου, εισόδου μονοπατιού προς Αγ. Αναργύρους).
Φωτισμός ανάδειξης νησίδας Μπούρτζι.
Ανάπλαση περιοχής Σταυρού και Παλαιών Σφαγείων. Ανακατασκευή και αξιοποίηση κτηρίου παλαιών σφαγείων.
Ανακαίνιση κτηρίου Δημοτ. Αγοράς (μελέτη Ν. Δημητριάδη). Ανάπλαση της περιοχής της Κ. Αγοράς.
Ανάπλαση πλατείας Κορυζή με αρχαία αντικείμενα από το Μουσείο.
Εφαρμογή μελέτης ανάπλασης παραλίας Πούντας (μελέτη Δ. Διαμαντόπουλου).
Ανάπλαση περιοχής καναλιού Σφαιρίας – Καλαυρίας και σύνδεση με μονοπάτι με παραλία Αγ. Στεφάνου.
Ανάπλαση περιοχής «Βρυσούλα».
Μερική αναστήλωση «Ρωσικού Ναυστάθμου» και επαναβίωσή του ως χώρου φεστιβάλ κ.λ.π.
Εύρεση περιοχής κλειστών αθλητικών εγκαταστάσεων (ίσως σε τμήμα του νέου parking του Αγ. Στέφανου).

Η. Θέματα ανάπτυξης τουρισμού. Να εντατικοποιηθούν οι ενέργειες της Τουριστικής Επιτροπής με στόχο τον θερινό, τον χειμερινό, τον θαλάσσιο, τον ορεινό, τον αρχαιολογικό, τον αθλητικό και τον γαστρονομικό τουρισμό.

Βελτίωση, οργάνωση, ανάδειξη και ανάπτυξη και σύνδεση των διαφόρων τουριστικών πυλώνων και άλλων ενδιαφερόντων (παραλίες, διαδρομές, τοποθεσίες, αρχαιολογικοί χώροι Πόρου Τροιζηνίας – Μεθάνων, Επίδαυρος, Πόρτο Χέλι κ.λ.π.).
Αρχαιολογική ανασυγκρότηση: Ανάδειξη αρχαιολογικών ενδιαφερόντων Πόρου Τροιζηνίας – Μεθάνων (τοποθεσίες, αρχαία ερείπια, βυζαντινά, μουσεία, βιβλιοθήκες).
Προσπάθεια επέκτασης Αρχαιολογικού Μουσείου σε συνδυασμό με τη συστέγαση Μουσείου Λαϊκής Τέχνης στο κτήριο Ιδρύματος Μωρόπουλου και ανάπλαση Πλατείας Κορύζη με τοποθέτηση αρχαίων μαρμάρινων στοιχείων.
Πολιτιστικά δρώμενα: Θα πρέπει να αναδειχθούν ή να δημιουργηθούν διάφορα είδη πολιτιστικών εκδηλώσεων για την τόνωση της κοινωνικής ζωής και της οικονομικής ανάπτυξης π.χ. «μποτ σόου», «ρεγκάτες», «Ποσειδώνια», πανηγύρια, φεστιβάλ, γιορτή λεμονιάς, γιορτή ζαργάνας, ράλλυ αντίκα, mountain bike κ.λ.π. Σύνδεση με γειτονικά δρώμενα π.χ. Επίδαυρος. Επίσης, θα πρέπει να δημιουργηθούν σύγχρονοι χώροι συνάθροισης κοινού. Ένας σύγχρονος κλειστός πολυχώρος (θεάτρου, συναυλιών κ.λ.π.) καθώς και ένας μεγαλύτερος υπαίθριος ίσως στην περιοχή του Μύλου με τις σχετικές αναπλάσεις (parking, κυλικείο, πλατεία κ.λ.π.).
Αθλητικά δρώμενα: Οργάνωση και ανάδειξη δυνατοτήτων της περιοχής (ιστιοπλοϊκοί αγώνες, κωπηλασία, καγιάκ, water ski, ψάρεμα με καλάμι, υποθαλάσσιος τουρισμός, τρέξιμο, mountain bike, αεροπτερισμός κ.λ.π.). Δημιουργία χειμερινών προπονητικών κέντρων. Δημιουργία κλειστού Γυμναστηρίου στο parking Αγ. Στεφάνου.
Γαστρονομικός Πολιτισμός: Προσπάθεια καθιέρωσης Ποριώτικης γαστρονομίας με αναγέννηση παλαιών Ποριώτικων συνταγών φαγητών και γλυκών και προώθηση ντόπιων παραδοσιακών προϊόντων (λάδι, ελιές, λεμόνια, κ.λ.π.).
Βελτίωση τουριστικών καταλυμάτων, συναφών εγκαταστάσεων και υπηρεσιών: Θέσπιση κινήτρων για την ριζική βελτίωση (αναβάθμιση κατηγορίας Ε.Ο.Τ.) των καταλυμάτων (ξενοδοχείων – ξενώνων - δωματίων), των καταστημάτων εστίασης καθώς και των άλλων εγκαταστάσεων και στοιχείων τουριστικής εξυπηρέτησης. Η αναβάθμιση αυτή είναι απολύτως απαραίτητη εάν στοχεύουμε στην προσέλκυση τουριστών ανωτέρου ποιοτικού και οικονομικού επιπέδου. Εννοείται ότι αυτή η αναβάθμιση πρέπει να συμβαδίζει με την αντίστοιχη αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών.
Βελτίωση και ανάπτυξη συγκοινωνιών: Πέραν από την βελτίωση των υφιστάμενων τοπικών και υπερτοπικών συγκοινωνιών με βάρκες και ειδικά λεωφορεία, να καταβληθεί προσπάθεια πύκνωσης, επέκτασης και ανταποκρίσεων, εκσυγχρονισμού και εμπλουτισμού των μέσων μαζικής μεταφοράς (συμβατικά πλοία, ιπτάμενα, ΚΤΕΛ) ώστε να υπάρξει ένα πλέγμα σύνδεσης με περισσότερα τουριστικά ενδιαφέροντα και προορισμούς, νησιωτικούς και ηπειρωτικούς. Ενδεικτικά αναφέρεται ένα καινούριο – κοντινό – αεροδρόμιο, υδροπλάνα, σύγχρονα πλοία κ.ά. Λίγα χρόνια πριν, τα «ιπτάμενα» συνέδεαν τον Πόρο από τη Σύρο και τη Μύκονο έως τη Μονεμβασιά και τα Κύθηρα.
Βελτίωση μετάδοσης πληροφοριών που αφορούν τους επισκέπτες (έντυπα, internet, συμμετοχή σε εκθέσεις). Διαφήμιση των προϊόντων του νησιού και των εθίμων του.
Ίδρυση σύγχρονου γραφείου τουρισμού με μηχανογραφημένο περίπτερο πληροφοριών στο κεντρικό λιμάνι και δραστήρια στελέχωση αυτού.
Προσπάθεια ανάκτησης της ατμόσφαιρας του κέντρου του παραδοσιακού οικισμού, των πλατειών και των δρόμων του λιμανιού με ανάπλαση πλακοστρώσεων και τοποσήμων π.χ. τοποθέτηση της ιονικής κολώνας στο κεντρικό κρηπίδωμα, η «Καμάρα» στην πλατεία Δημαρχείου κ.λ.π.
Αναβίωση πανηγυριών (στην Πλάκα, στο Δασκαλειό, στο Βίδι, στον Αϊ-Λιά).

Δωρεάν πλαγιοδέτηση παραδοσιακών σκαφών όπως του Κακούρη Λαμπράκη κ.ά. στην πλατεία Δημαρχείου (παροχή κινήτρων).
Δωρεάν πλαγιοδέτηση δύο ή και περισσότερων παραδοσιακών καϊκιών ως μανάβικο και λουλουδάδικο στην προβλήτα της αγοράς (παροχή κινήτρων). Κατασκευή στην ίδια περιοχή μικρού μαρμάρινου πάγκου πώλησης αλιευμάτων.
Ανάπλαση πλατείας Κορυζή με τοποθέτηση αρχαίων μαρμάρινων στοιχείων από το μουσείο.
Ανάπλαση περιοχής «Ρολογιού» - Αγ. Γιάννη.
Ανάπλαση περιοχής «Πλατάνου» - Αγ. Γεωργίου.
Ανακαίνιση παρεκκλησίου Αγ. Γιάννη (ιδιοκτησίας Σολωμονίδη).
Ανάπλαση δαπέδων και κρηπιδωμάτων κεντρικής παραλίας με ενθέματα τύπου παλαιών πλακών πέτρας Πόρου σε συνδυασμό με νέα καθιστικά και φυτεύσεις.
Ανάπλαση της πλατείας και του κτηρίου Δημαρχείου εσωτερικά, ειδικά στο ισόγειο για τη δημιουργία χώρων εξυπηρέτησης κοινού και εξωτερικά στα πλαίσια της προσπάθειας αναβίωσης της παλαιάς παραδοσιακής ατμόσφαιρας είναι δυνατή η ανασύσταση του παλαιού τοπόσημου «καμάρα».
Ανάδειξη του νησιού ως προορισμού γάμων και βαπτίσεων (Δασκαλειό, Σταυρός κ.λ.π.)
Υπογείωση των εναέριων δικτύων (ΔΕΗ, ΟΤΕ κ.λ.π.) και αρχιτεκτονική ένταξη των διαφόρων υποδομών.
Χρωματική αποκατάσταση των βράχων του Ρολογιού (μακιγιάζ του Γκανάϊτ).
Ανακήρυξη και πάλι του νησιού ως «καταφύγιο θηραμάτων».

Προσπάθεια κοινών σχεδιασμών και δράσεων με τον αδερφό Δήμο Τροιζηνίας ώστε όλη η περιοχή Πόρου Τροιζηνίας και των Μεθάνων να αναδειχθεί και προβάλλεται ως ενιαίο σύνολο.

Θ. Σκέψεις σχετικά με το Κ.Ε. Πόρος

Το κομβικό σημείο της τοποθεσίας του Κ.Ε. Πόρος, ακριβώς εκεί που ενώνονται τα δύο νησιά του Πόρου (κεντροβαρικά της οικιστικής του ανάπτυξης) και η μεγάλη ιστορικότητά του, που πάντα διαδραμάτιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή του νησιού, καθιστούν εύλογο το μεγάλο ενδιαφέρον και της τοπικής κοινωνίας για το μέλλον αυτής της ξεχωριστής περιοχής. Γι’ αυτό, σε περίπτωση που το Κ.Ε. Πόρος δεν συμπεριλαμβάνεται σε κάποιο στρατιωτικό σχεδιασμό, θα ήταν σκόπιμο ο Δήμος να συμμετέχει ουσιαστικά στη μετεξέλιξη του. Θα μπορούσε πιθανόν εν όλω ή εν μέρει να παραχωρηθεί στο Δήμο του Πόρου, όπως ήδη έχουν παραχωρηθεί σε άλλους δήμους της χώρας πολλές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, ούτως ώστε η περαιτέρω πορεία του χώρου αυτού να διαμορφωθεί με κοινωνική συμμετοχή. Η παραχώρηση αυτή σκόπιμο θα ήταν να γίνει σε συνεργασία του Δήμου με το Ναυτικό αφ’ ενός για να διατηρηθεί η προβολή της ιστορικότητας της περιοχής αλλά και η στενή και διαχρονική σχέση του Ναυτικού με την κοινωνία του νησιού. Θα μπορούσε επί παραδείγματι να λειτουργήσει το «Παλάτι» ως πολιτιστικό κέντρο με πυρήνα ένα Ναυτικό Μουσείο επικεντρωμένο στην μεταεπαναστατική ιστορία του Πόρου. Για τα υπόλοιπα κτήρια υπάρχουν δυνατότητες να καλύψουν ποικίλες δραστηριότητες (π.χ. αθλητικοί ξενώνες) και ανάγκες του νησιού.

Ανεξάρτητα από τις μελλοντικές προοπτικές και τον προβληματισμό του Γ.Ε.Ν. για τις εγκαταστάσεις, νομίζω ότι ο Δήμος θα πρέπει να γίνει κοινωνός των προθέσεών του και στη συνέχεια μετά από διαβουλεύσεις να προτάξει αιτήματα που θα βοηθήσουν στην καλύτερη ανάπτυξη αυτού του χώρου αλλά και στην περαιτέρω σύσφιξη των καλών σχέσεων του Ναυτικού με τους Ποριώτες. Δύο τέτοια αιτήματα που θα μπορούσαν να προωθηθούν άμεσα είναι τα παρακάτω:

1. Παραχώρηση της παραλιακής ζώνης του Κ.Ε. Πόρος προς τη δύση ώστε να επιτευχθεί η συνέχεια του πεζοδρόμου της κεντρικής προβλήτας του νησιού, η σύνδεση του νέου λιμανιού με το «γεφυράκι» και να ενισχυθεί παράλληλα η ασθενής σύνδεση των δύο νησιών του Πόρου. Επίσης, παραχώρηση αντίστοιχης παραλιακής ζώνης στην ανατολική ακτή του «Αθλητικού Γηπέδου» ώστε να δημιουργηθεί ένας πεζόδρομος και να ενοποιηθεί η παραλία του καναλιού με αυτή του Αγ.Στεφάνου.

2. Ο Ναυτικός Όμιλος Πόρου (ΝΟΚ) που τα τελευταία χρόνια έχει πετύχει εξαιρετικά επιτεύγματα στην κωπηλασία και στο καγιάκ (ολυμπιακά μετάλλια, διεθνείς διακρίσεις και πρωταθλήματα) είναι χωρίς στέγη και χωρίς λειτουργική επαφή με την παραλία και την θάλασσα. Εάν παραχωρηθεί η χρήση της μικρής νησίδας προς δυσμάς με το κτήριο «Άρσεναλ» για τη διδασκαλία και συγκεντρώσεις των μελών του ομίλου, καθώς και ένα τμήμα από τη βορεινή προβλήτα εκατό περίπου μέτρων για τις δραστηριότητες του Ομίλου και τον ελλιμενισμό των σκαφών του θα θεωρηθεί μεγάλο ευεργέτημα.

Επίσης σκόπιμο θα ήταν να παραχωρηθεί στον ΝΟΠ το λεμβοστάσιο ώστε να υπάρχει ο απαραίτητος χώρος για την αποθήκευση και επισκευές ορισμένων σκαφών ενώ παράλληλα με τη συνδρομή του Δήμου να διενεργηθούν επισκευές που είναι άμεσα απαραίτητες για να μην καταρρεύσει.

Ι. Επίλογος

Οι απόψεις και προτάσεις που γράφτηκαν σε αυτό το τεύχος απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις μου βασισμένες στην τεσσαρακονταπενταετή πείρα μου ως αρχιτέκτων μηχανικός, την εικοσιπενταετή μου τουριστική δραστηριότητα αλλά και στα βιώματά μου ως Ποριώτης. Σκοπό έχουν να αποτελέσουν μια βάση συζήτησης για την πορεία του Πόρου στον εικοστό πρώτο αιώνα και προσδοκούν να γίνουν αντικείμενο προβληματισμού, κριτικής, να απορριφθούν ή να υποστηριχθούν, να συμπληρωθούν ή να αντικατασταθούν από άλλες καλύτερες. Θα ήμουν, βέβαια, ευτυχής εάν κάποιες από αυτές υλοποιηθούν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη του νησιού.